آب مروارید یا بیماری کاتاراک (Cataracts) یکی از شایعترین بیماریهای چشمی است که بهتدریج بر وضوح دید افراد تأثیر میگذارد. این بیماری بهعلت کدرشدن عدسی چشم ایجاد میشود و میتواند دید را بهمرور زمان تار کند. کاتاراکت اغلب با افزایش سن ظاهر میشود، اما عوامل دیگری مانند آسیبهای چشمی، بیماریهای مرتبط با دیابت و حتی استفاده طولانیمدت از داروهای خاص نیز میتوانند در بروز آن نقش داشته باشند.
شناخت علائم اولیه و درمان بهموقع این بیماری، نقشی کلیدی در حفظ سلامت بینایی دارد و از مشکلات جدیتری مانند نابینایی جلوگیری میکند. ما در این مقاله درباره کاتاراکت، تشخیص و درمان آن صحبت میکنیم.
بیماری کاتاراک چیست و چه انواعی دارد؟
کاتاراکت یا آب مروارید یکی از بیماریهای چشمی است که بهعلت کدرشدن عدسی چشم ایجاد میشود. عدسی چشم بهطور طبیعی شفاف است و به تمرکز نور روی شبکیه کمک میکند. اما با ایجاد کاتاراکت، نواحی کدری در این عدسی به وجود میآید که میتواند بهتدریج دید بیمار را تار و مبهم کند. کاتاراکت معمولاً با افزایش سن ایجاد میشود و یکی از دلایل اصلی کاهش بینایی در سالمندان بهشمار میرود.
آب مروارید انواع مختلفی دارد که براساس محل شکلگیری و علت ایجاد به دستههای زیر تقسیمبندی میشود:
کاتاراکت وابسته به سن: شایعترین نوع بیماری کاتاراک است که به دلیل تغییرات طبیعی در ساختار عدسی چشم با افزایش سن بهوجود میآید. این نوع کاتاراکت شامل سه زیرگروه است.
- کاتاراکت هستهای (Nuclear Sclerotic): در مرکز عدسی شکل میگیرد.
- کاتاراکت قشری (Cortical): در لایه بیرونی عدسی یا قشر آن تشکیل میشود.
- کاتاراکت زیرکپسولی خلفی (Posterior Subcapsular): در پشت عدسی و نزدیک شبکیه به وجود میآید.
بیماری کاتاراک کودکان
کاتاراکت کودکان: این نوع آب مروارید در کودکان و نوزادان دیده میشود و میتواند بهطور مادرزادی یا به دلیل آسیبهای چشمی ایجاد شود.
کاتاراکت ناشی از آسیب: در اثر آسیب به چشم شکل میگیرد و درمان آن پیچیدهتر است.
کاتاراکت ثانویه: معمولاً پس از جراحیهای دیگر چشمی یا بهعنوان عارضه جانبی جراحی آب مروارید رخ میدهد.
علائم آب مروارید
علائم بیماری کاتاراکت ممکن است در ابتدا خفیف باشند و بهتدریج با پیشرفت بیماری نمایان شوند. یکی از رایجترین نشانههای کاتاراکت، تاری و کدری دید است که بهمرور زمان شدت میگیرد. فرد ممکن است احساس کند که از پشت یک شیشه کثیف به دنیا نگاه میکند. همچنین تغییر در درک رنگها یکی دیگر از علائم است؛ طوری که رنگها کمرنگ یا غیر واضح بهنظر میرسند.
افراد مبتلا به آب مروارید معمولاً به نور حساستر میشوند و در مواجهه با نور خورشید، چراغهای خودرو یا لامپها احساس ناراحتی میکنند. ایجاد پدیدههای بصری مانند هالهها یا خطوط نورانی اطراف منابع نوری نیز از علائم شایع است. این بیماری بهویژه در شب مشکلات دیداری ایجاد کرده و رانندگی را دشوار میسازد.
همچنین، نیاز به تغییر مکرر نمره عینک یا لنز و دوبینی نیز از نشانههای دیگر آب مروارید است. افرادی که به این علائم دچار میشوند، ممکن است برای انجام کارهای روزمره مثل خواندن به نور بیشتری نیاز پیدا کنند.
علل و ریسک فاکتورهای بیماری کاتاراکت
علت اصلی آب مروارید، تخریب تدریجی پروتئینهای عدسی چشم است. با افزایش سن، این پروتئینها تجزیه شده و بهشکل تودههای کدر تجمع پیدا میکنند که باعث تاری دید میشود. با این حال، عوامل ژنتیکی و محیطی نیز میتوانند خطر بروز آب مروارید را افزایش دهند یا موجب شوند که این بیماری در سنین پایینتر ظاهر شود. در ادامه علل و ریسکفاکتورهای این بیماری را معرفی میکنیم.
تشخیص بیماری کاتاراکت
تشخیص بیماری کاتاراکت از طریق معاینه جامع چشم توسط چشمپزشک یا بیناییسنج صورت میگیرد. در این معاینه، پزشک بهدقت چشمها را بررسی میکند تا علائم آب مروارید و شدت آن را ارزیابی کند. همچنین، درباره سابقه پزشکی و مشکلات بینایی که ممکن است در فعالیتهای روزمره اختلال ایجاد کرده باشند، از بیمار سوالاتی میپرسد.
آزمایشهای تشخیصی برای آب مروارید شامل موارد زیر است:
- آزمون حدت بینایی: در این آزمایش، توانایی دید بیمار با استفاده از چارت بینایی سنجیده میشود که در آن، باید حروفی از یک فاصله مشخص خوانده شوند.
- معاینه با لامپ اسلیت: این دستگاه به پزشک امکان میدهد ساختارهای جلوی چشم، مانند عدسی و قرنیه، را با جزئیات بیشتری مشاهده کند.
- معاینه شبکیه: برای این آزمایش، قطرههایی در چشم بیمار ریخته میشود تا مردمک باز شود و پزشک بتواند شبکیه و عدسی را بررسی کند.
درمان بیماری کاتاراکت
تنها روش مؤثر برای درمان بیماری کاتاراک، جراحی است. در طی جراحی آب مروارید، چشمپزشک عدسی کدرشده را از چشم خارج کرده و آن را با یک عدسی مصنوعی به نام لنز داخل چشمی (IOL) جایگزین میکند. این عدسی مصنوعی بهصورت دائمی در چشم میماند و علاوهبر شفافیت، میتواند مشکلات انکساری مانند نزدیکبینی را نیز اصلاح کند.
البته در مراحل اولیه، ممکن است نیازی به جراحی فوری نباشد و با تغییرات کوچکی در زندگی روزمره مانند استفاده از عینکهای جدید یا نور بیشتر برای خواندن، بتوان به بهبود موقت بینایی کمک کرد. اما با پیشرفت آب مروارید، جراحی برای بازگرداندن بینایی لازم میشود. جراحی آب مروارید بسیار ایمن است و اغلب افراد بعد از آن بهبود قابل توجهی در دید خود تجربه میکنند.
برای جلوگیری از ایجاد این بیماری در اثر عوامل محیطی و محل کار می توان از تجهیزات ایمنی استاندارد مانند عینک ایمنی استفاده کرد تا ایمنی فردی نیز رعایت شود.
خلاصه مقاله
آب مروارید یا بیماری کاتاراکت، بیماری چشمی شایعی است که به دلیل کدرشدن عدسی چشم ایجاد شده و باعث تاری دید میشود. این بیماری بیشتر با افزایش سن رخ میدهد، اما عوامل ژنتیکی، دیابت و آسیبهای چشمی نیز میتوانند در آن نقش داشته باشند. تنها راه درمان مؤثر، جراحی و جایگزینی عدسی با لنز مصنوعی است.
بدون شرح